عید نوروز یکی از معدود جشن های پارسیان است که از گذشته ی دور به ما به ارث رسیده و در حال حاضر نابود نشده و از جمله معدود جشن هایی است که پابرجا مانده و همواره باید سعی در آن داشته باشیم اندک تاریخ باقی مانده پارسیان را زنده نگه داریم و نگذاریم فرهنگ های دیگر مانند غربی و شرقی و عربی بر فرهنگ پارسیان غالب شود. این جشن سالیان درازی است در کشورهایی که زمانی تحت سلطنت قوم پارس بوده اند برگزار می گردد. نوروز روز پیروزی بزرگ جمشید بر دیوان است که نماد پلیدیهایی چون سرما، تاریکی، جهالت و خشونت بودند. با تک کارت همراه باشید تا بیشتر در مورد آیین باستانی جشن نوروز بدانیم.
لحظه ی اعتدال بهاری و شروع جشن نوروز سال ۱۴۰۲ در روز ۱ فروردین ساعت ۱۲:۵۴ بامداد می باشد.
فهرست مطالب
نوروز نخستین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با یکم فروردین ماه، جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهنترین جشنهای به جا مانده از دوران ایران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و هنوز هم مردم مناطق گوناگون فلات ایران، نوروز را جشن میگیرند. زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار است که امروزه به آن برابری بهاری گویند.
نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب میشود و در برخی دیگر از کشورها یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن را برپا میکنند.تک کارت
نوروز به عنوان یک جشن قدیمی و کهن از اقوام متعددی در منطقه به ارث رسیدهاست و با رنگ و انگ ویژه، شناسنامه ایرانی به خود گرفته و از آن به عنوان نماد پیوند دهنده افراد و اقوام ایرانی و ملت ایران یاد میشود. ایرانیان نوروز را آغازگر رستاخیز طبیعت، گاه رویش و زایش باغ و بوستان میدانند و بر این باور هستند که در نوروز، همزمان با طبیعت، باید روزگار نو و جدیدی را با روان و نگرش نو، در تنپوش تازه ای آغاز کنند.
نوروز، با عنوان رسمی «روز بینالمللی نوروز»، توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیدهاست. این روز همچنین یکی از روزهای مقدس و اعیاد مذهبی زرتشتیان و بهاییان نیز بهشمار میرود.
زمان نوروز
جشن نوروز با تحویل سال یا لحظهٔ برابری اعتدال بهاری آغاز میشود؛ لحظهای که خورشید در سیر ظاهری خود در ابتدای برج حمل، از استوای زمین گذشته و برابری روز و شب رخ میدهد. در گاهشماری هجری خورشیدی، لحظهٔ تحویل سال، تعیینکنندهٔ نخستین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین است. چنانچه آغاز سال، قبل از ظهر و در نیمهٔ اول شبانهروز تحویل شود، همانروز نوروز است و اگر تحویل سال بعد از ظهر باشد، فردای آن روز، نوروز است. نوروز در تقویم میلادی در بیشتر سالها با ۲۱ و گاه ۲۰ و بهندرت ۲۲ مارس مطابقت دارد.تک کارت
در کشورهایی مانند ایران و افغانستان که گاهشماری هجری خورشیدی به کار برده میشود، نوروز، روز آغاز سال نو است. اما در کشورهای آسیای میانه و قفقاز، تقویم میلادی متداول است و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته میشود و روز آغاز سال به شمار نمیرود.
پیشینه
منشأ و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم نیست. برخی از روایتهای تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت میدهد. بر طبق این روایتها، رواج نوروز در ایران به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل بازمیگردد.
مردم بابل روز اول سال (عموماً در اعتدال بهاری برابر با ۲۱ مارس) را جشن میگرفتند. این زمان برابر با بیداری طبیعت است. از لوحهها چنین بر میآید که این جشن تقریباً از ۲۳۴۰ سال، پیش از میلاد، شناخته شده بود.
مری بویس معتقد است که ایرانیان از دیرباز، بر اساس آیین میتراییسم، جشنهای بزرگی چون جشنهای بهاره و پاییز(مهرگان) را برگزار میکردهاند ولی شکوه جشن بهاره بابلیان، ممکن است موجب رهنمود ایرانیان به برگزاری جشن سال نو در این ایام شده باشد.
عید آغاز سال در بین النهرین (بابل و آشور) و همچنین در عیلام در اصل بازگشت ایزدِ شهید شونده، دُموزی بود که معتقدان نظر داشتند او هر ساله می میرد و بار دیگر به حیات برمیگردد. مرگ او مرگ جهان گیاهان و حیات دوبارهٔ او حیات دوبارهٔ جهان گیاهی بود. سپس در پی عزاداری هایی که برای ایزدِ شهید شونده به عنوان مظهر برکت و زندگی و مرگ جهان گیاهی انجام میشد، اشک های بسیاری ریخته میشد که این اشک های ریخته شده نماد باران و نوعی جادوی باران آوری و آب بودند. در پی این عزاداری و اشک ریختن ها بود که ایزدِ به شهادت رفته بار دیگر در روز نوروز زنده میشد و زندگی از سر می گرفت.تک کارت
فینیقیها در آغاز بهار مراسمی داشتند به نام مراسمِ آدونیس بود. آدونیس یک روح گیاهی است که مرگ و بازگشت او به زندگی، معرف خواب طبیعت در زمستان و احیای آن در بهار است. آدونیس از درختی به دنیا آمد و مردم روغن آن درخت را در جشن مربوط به روز سال که اول اعتدال ربیعی بوده به کار میبردند. از مشخصات جشن کاشت بذرهای سبز در ظرفهای گلدان بود. این رسم هنوز در بین مسیحیان قبرسی معمول است. مردم، این ظرفهای سبز را باغهای آدونیس مینامیدند. سپس بعد از چند روز سوگواری، این سبزه ها را به دریاها یا آب های روان می انداختند. غرض اصلی از این تشریفات تحریک باروری زمین و رشد نباتات بوده است و مقصود از به آب انداختن سبزیها تأمین باران بوده است. همچنین در برخی از روایتها، از زرتشت بهعنوان بنیان گذار نوروز نام برده شده است
ریشهیابی واژه نوروز
واژه نوروز از زبان فارسی میانه (nōgrōz) گرفته شده که ریشه در زبان اوستایی دارد. مورخان، معادل اوستایی آن را navaka raocah حدس زدهاند.
امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده میشود؛
نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) و آغاز سال نو
نوروز خاص: روز ششم فروردین با نام «روز خرداد»
ایرانیان باستان از نوروز بهعنوان «ناوا سرِدا» یعنی سال نو یاد میکردند. مردمان ایرانی آسیای میانه در دورههای سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو میخواندند.تک کارت
به عقیدهی احسان یارشاطر، بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا، با توجه به قواعد آواشناسی، نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz توصیه میشود (وی در این رابطه تلفظ فارسی را مبنا قرار داده است). امروزه در نوشتههای یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده میشود.
منشأ و خاستگاه نوروز به درستی معلوم نیست. در برخی از منابع آن را به بابلیان نسبت دادهاند. بر این اساس، شروع برپایی جشن نوروز در ایران به سال ۵۳۸ قبل از میلاد، یعنی زمانی که کوروش بزرگ به بابل حمله کرد برمیگردد. در برخی منابع هم زرتشت بانی این رسم معرفی شده است.
کشورهای برگزار کننده عید نوروز
• افغانستان
• آلبانی (توسط مسلمانان آلبانی)
• ارمنستان (توسط ایرانیان ارمنیتبار)
• جمهوری آذربایجان
• بنگلادش
• چین (توسط تاجیکهای چین)
• ایالت جورجیای آمریکا (توسط ایرانیان آمریکا)
• هند (توسط پارسیان هند)
• ایران
• عراق (توسط ترکمنها و کردهای عراق)
• قزاقستان
• کانادا (توسط ایرانیان کانادا)
• کوزوو
• قرقیزستان
• مقدونیه شمالی
• مغولستان
• پاکستان
• روسیه
• سوریه (توسط کردها)
• تاجیکستان
• ترکیه
• ترکمنستان
• اوکراین
• ایالات متحده (توسط ایرانیان آمریکایی)
• ازبکستان
تاریخچهی عید نوروز
جشن نوروز در ایران باستان
مراسم عید نوروز در دوران معاصر
نوروز تنها در ایران و افغانستان، ولی به شکل متناوب، جشن گرفته میشد. پس از فروپاشی جماهیر شوروی، کشورهایی نظیر قرقیزستان، آذربایجان و سپس دیگر کشورها هم نوروز را جشن ملی خود اعلام کردند.
در دوران شوروی برگزاری این جشن ممنوع اعلام شده بود و برای همین اقوام مختلف مخفیانه این جشن را بر پا میکردند.تک کارت
از طرفی، مردم برخی از مناطق برای متقاعد کردن مقامات محلی، نامهایی دیگر برای نوروز انتخاب میکردند. مثلا در تاجیکستان سعی کردند با انتخاب نام «جشن لاله» یا جشن ۸ مارس بدون مخالفت دولت مرکزی نوروز را پاس بدارند.
همچنین در دوران حکمرانی طالبان در افغانستان به دلیل رسمیت داشتن تقویم قمری، کسی حق برگزاری نوروز را نداشت.
ترکیه هم تا قبل از سال ۲۰۰۰ این جشن را که برای کردها همچون نماد نیرومندی از هویتشان بود ممنوع کرده بود.
در سالهای اخیر، خوشبختانه نوروز جهانی شده است. مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ با تصویب قطعنامهای، ۲۱ مارس برابر اول فروردین را روز جهانی نوروز نام گذاری کرد.
سکه یک تومانی رضا شاه پهلوی به مناسبت نوروز نخستین سکه رسمی است که در ایران برای بزرگداشت نوروز ضرب شده
روز جهانی عید نوروز
مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز را که ریشهی ایرانی دارد در تقویم خود ثبت کرده است. در تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، نوروز را بهعنوان میراث جهانی به ثبت رساند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۱۰، روز ۲۱ ماه مارس را بهعنوان «روز جهانی عید نوروز» به رسمیت شناخت. در متن تصویب شده توسط مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز جشنی با ریشه ایرانی و قدمتی بیش از ۳ هزار سال توصیف شده است که امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن میگیرند.تک کارت
در تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۹ نخستین دوره جشن جهانی نوروز در تهران برگزار و این شهر بهعنوان «دبیرخانه نوروز» تعیین شد. پس از آن در سال ۱۳۹۱ برای نخستین بار نوروز را در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفتند و بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، به این مناسبت پیامی صادر کرد.
جشن نوروز در سفرنامههای مستشرقان
انگلبرت کمپفر در دورهی شاه سلیمان صفوی به ایران سفر کرده بود. وی در بخشی از سفرنامه خود راجع به نوروز مینویسد: «نوروز از آداب و رسوم ایرانیان قدیم به جا مانده است و هنوز هم بزرگترین و درخشـانترین جشن ایرانیان به شمار میرود. همه در این روز لباس نو میپوشند. دوستان و آشنایان به دیدن یکدیگر میروند، مهمانیها برپا میشود و به تفریح میپردازند.»
مادام کارلا سرنا هم در سفرنامهی خود علت برگزار نشدن مراسم سلام نوروزی در یکی از سالهای زمان زمان ناصرالدین شاه قاجار را چنین بیان میکند: «شاه در اینباره هم خواسته یا ناخواسته نظر منجم باشی را خواسته بود و او به علت نزدیکی ستارهها (قران کواکب) یا قمر در عقرب بودن، روز دوم نوروز را برای برگزاری مراسم سلام مناسب تشخیص داده بود.»تک کارت
جملی کارری هم که اتفاقا پس از کمپفر به ایران سفر کرده بود مینویسد: «در نوروز بزرگان برای عرض تبریک به حضور شاه میرسند و نسبت به وسع و امکان خود سکههای زرین و هدایایی تقدیم میکنند. خانهایی که به علت دوری راه نتوانند به حضور شاه برسند، با چند تن از غلامان و کنیزان خود که لباس فاخر بر تن میکنند، هدیه نوروزی خود را به پیشگاه شاه میفرستند. ایرانیان در این روز لباس نو میپوشند. زیرا معتقدند کسی که سال نو را با لباس کهنه آغاز کند، از خوشیهای تازه سال جدید بیبهره خواهد ماند. از دیگر مراسم عید نوروز، یکی هم آماده کردن انواع غذاهای لذیذ در خانهها و پذیرایی گرم از دوستان و آشنایان است.»
آداب و رسوم عید نوروز در ایران
چهارشبنه سوری
مراسم نوروز از مجموعهای از جشنها و مناسبها تشکیل شده است. جشن نوروز ابتدا با چهارشبنه سوری شروع میشود. سپس نوبت به آخرین پنجشنبه سال و رفتن به مزار درگذشتگان میرسد.
سومین برنامه که بیشتر در خراسان برگزار میشود مراسم الفه است. این مراسم که در آرامگاهها، قبرستانها و مساجد بر پا میشود برای تکریم و احترام به گذشتگان است. طی این مراسم، شیرینی و کیک محلی (نان شیری، قطاب، گمک) در کنار سبزه بر سر سفره گذارده میشود.تک کارت
خانه تکانی
از دیگر آداب و رسوم عید نوروز در ایران میتوان به خانهتکانی اشاره کرد. اقوام و مردمی که نوروز را جشن میگیرند به این مناسبت هم پایبند هستند.
طی این برنامه، در آستانه تحویل سال تمام خانه و اسباب و اثاثیه گردگیری، شستشو و تمیز میشود. همچنین مردم کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان هم این کار را انجام میدهند.
افروختن آتش
سفرهی عید نوروز (هفتسین)
سایر لوازم سفره بدون سین
جغرافیای نوروز
غذاهای نوروزی
نوروز در اشعار خیام و عطار نیشابوری
عطار
خیام
تلاش برای حذف عید نوروز از تاریخ
در حالی که بسیاری از کشورها در حال ربودن نام ها و رسم و رسوم های ایرانی و ثبت آنها به نام خود هستند برخی کشورها با بی ارزش شمردن تاریخ باستانی خود به دشمنان فرصت خوبی می دهند و این کار اشتباه در آینده نمایان می شود به مانند نام خلیج پارس که برای تلفظ اعراب به خلیج فارس تغییر دادند و باعث شدند اعراب پر توقع شوند و بخواهند این نام تاریخی را به خلیج عرب تغییر دهند و با کاری که در گذشته انجام شد روزنه ای برای اعمال فشار به ایران پیدا کردند و درگیری بر سر یک نام امروزه شدت گرفته، از این قبیل مسائل زیاد است و مشاهیر ایرانی و پارسی زیادی را کشورهای دیگر به نام خود می شناسند و جشن هایی برای بزگرداشت آنها در کشورهای همسایه به طور مفصل برگزار می کنند و در کشور ما اهمیتی داده نمی شود و این گونه باز بی محلی ها در کشور در چند سال آینده باعث ایجاد نامی پارسی و ایرانی به کام کشورهای همسایه می شود. به راستی که تاریخ ما بسیار پربار است و باید مسئولین دست از لجاجت بر دارند و ارزش آن را به طور شایسته نشان دهند.
حدف نوروز در ایران
تلاشها برای زدودن نوروز در افغانستان
حرف آخر
عید (جشن) نوروز یکی از کهن ترین جشن های دنیاست که پارسیان پایه نهادند و تلاش هایی که در چند دهه ی اخیر برای از بین بردن این جشن شده را جدی بگیرید تا مانند مابقی تاریخ ما نیست و نابود نشوند، باید خودمان ابتدا به تاریخ احترام بگذاریم تا دیگران هم یاد بگیرند. جشن نوروز یکی از زیباترین و پر معنا ترین جشن های جهان است که در آن هر چیزی برای شادی انسان را در نظر گرفته اند و هیچ گونه جایی برای غم و اندوه ندارد و تمام مردم در یک پاکسازی روحی و جسمی به سر می برند تا تمام دردهای سال قبل را فراموش کنند از آماده کردن خود برای عید نوروز و خانه تکانی و پوشیدن لباس های تمیز و آراستن خود شروع می کنند و با روشن کردن آتش در شب چهارشنبه سوری تمام غم و غصه ها و پلیدی ها را در آتش می سوزانند و پس از آن جشنی در شروع برابری روز و روشنایی و طولانی تر شدن روز می گیرند و پس از آن با دید و بازدید و خوردن خوراکی ها روحیه خود را بالا می برند تا سال پر بار و جدیدی را آغاز کنند و همین دید و بازدیدهای عید نوروز به هزاران نوع دیگر پرورش روحیه می ارزد چرا که بسیاری دشمنی را کنار می گذارند و دوستی پیشه می کنند و بسیاری از انزوا در میایند و با دیدن اقوام و مرور خاطرات بعد از چند وقت شاد می شوند و پس از آن دل به طبیعت می سپارند و از قدرت و انرژی طبیعت برای خود بحره می برند. به راستی که این جشن یکی از زیباترین جشن های جهان هست و هیچ سوگواری و ناراحتی در آن جای ندارد و با دشمنی برخی ادیان و دولت ها و حکومت ها با تاریخ گذشتگان و شادی مردم آرام آرام قصد نابود کردن آن را دارند و نباید اجازه ی چنین اتفاقی را بدهیم و اگر به فرهنگ کشور هایی که زمانی در قلمرو بزرگ پارسیان قرار داشتند نگاه کنید، هر جشن و تاریخی از باستان که برایشان حذف شده جای خود را به غم و اندوه داده و یک جشن هزار برابر آرامش بعد از گریه برای هر شخص انرژی و روحیه ایجاد می کند و می تواند کشور ها را رو به پیشرفت ببرد.
به تاریخ خود احترام بگذاریم و سعی کنیم آن را گسترش دهیم