آشنایی با نیشابور, مشاهیر, نیشابور

استاد پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان (۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ – ۳۰ شهریور ۱۳۸۸) آهنگساز، موسیقی‌ دان، استاد دانشگاه، پژوهشگر و نوازندهٔ سنتور اهل ایران بود. او به نواختن سه‌ تار نیز آشنایی داشت. به‌ باور بسیاری او یکی از بزرگ‌ ترین آهنگ‌ سازان و نوازندگان سنتور ایرانی در دوران معاصر به‌ شمار می ‌آید. وی در گشودن راه شعر نیمایی به موسیقی اصیل ایرانی و پرورش نوازندگان جدید نقش قابل ‌توجهی داشت و خود جزو نسل طلایی موسیقی پس از انقلاب محسوب می‌ شود.
مشکاتیان همسر افسانه شجریان، دختر محمدرضا شجریان، بوده و صاحب دو فرزند به نام ‌های آوا و آیین است. وی در دههٔ ۱۳۷۰ از افسانه شجریان جدا شد.

فهرست مطالب

زندگی‌ نامه و فعالیت هنری

پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۳۴ در نیشابور زاده شد. او مقدمات موسیقی را از شش‌ سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان، که استاد سنتور نوازی و آشنا با ویولن و سه‌ تار بود، آموخت. در ۸سالگی اولین کنسرت خود را در دبستان امیر معزّی نیشابور اجرا کرد. او در این اجرا چهارمضراب شور حبیب سماعی را نواخت. بعد از آن بارها در جشنوارهٔ موسیقی اردوگاه رامسر شرکت کرد و در تمامی آنها به رتبه ‌های ممتازی دست پیدا کرد. وی آموختن موسیقی را در طول تحصیل در زادگاهش، نیشابور پی گرفت و تا پایان دورهٔ متوسطه همچنان در پیشگاه پدر به فراگیری و تمرین مشغول بود.تک کارت
او در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبا در دانشگاه تهران شد و به آموختن ردیف میرزا عبدالله نزد نورعلی برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد داریوش صفوت پرداخت. وی هم‌زمان با آموزش ردیف، مبانی موسیقی ایرانی را نزد اساتیدی چون محمدتقی مسعودیه، مهدی برکشلی، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن فرا گرفت. او نوازندگی سنتور را در مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی به‌ صورت بسیار جدی ادامه داد و توانست در نوازندگی این ساز به مهارت ویژه و چشمگیری دست پیدا کند و همچنین توانست کارهای بزرگ فراوانی را در زمینهٔ آهنگ‌ سازی و نوازندگی سنتور به ‌ویژه در زمینهٔ ساخت قطعات هم‌ نوازی (ارکسترال)، تصنیف و نیز تکنوازی انجام دهد. وی در سال ۱۳۵۴ در آزمون موسیقی باربد که به ابتکار نورعلی برومند برگزار می‌ گردید، به ‌همراه پشنگ کامکار مقام نخست در رشتهٔ سنتور و همراه با داریوش طلایی، مقام ممتاز در ردیف‌ نوازی را به دست آورد. مشکاتیان در این سال‌ها، کنسرت‌ های متعددی با خوانندگانی چون پریسا و هنگامه اخوان اجرا کرد. او در سال ۱۳۵۶ گروه عارف را تشکیل داد.تک کارت

دیگر استوره های نیشابور:

خیام نیشابوری

کمال الملک

عطار نیشابوری


مشکاتیان از سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد ولی پس از واقعهٔ ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفا داد و مؤسسهٔ چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد. سپس با همکاری شهرام ناظری، تصنیف «مرا عاشق» را بر روی شعر مولانا ساخت. از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ و بعدتر در اوایل دههٔ ۷۰ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجهٔ این همکاری، آثار ماندگاری چون بیداد، آستان جانان، سِرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. وی در اکثر این آثار، به‌ عنوان آهنگ ‌ساز و نوازندهٔ سنتور (در سِرّ عشق به‌ عنوان نوازندهٔ سه‌ تار و در جان عشاق و دود عود فقط آهنگ ‌ساز) همکاری داشت.

او همچنین کارهای بسیار پرباری با نوازندگانی چون حسین علیزاده (سرپرست گروه عارف و گروه شیدا) و محمدرضا لطفی (سرپرست گروه شیدا) دارد. پس از قطع همکاری با محمدرضا شجریان، وی با خوانندگانی چون علی جهاندار، ایرج بسطامی، علیرضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و شهرام ناظری همکاری کرد.
مشکاتیان از سال ۱۳۷۶ اجراهای صحنه‌ ای و انتشار آلبوم را متوقف کرد و تا تابستان سال ۱۳۸۴ کنسرتی در کشور اجرا نکرد.
یکی از واپسین کارهای وی آلبوم تک ‌نوازی تمنا بود که در سال ۱۳۸۴ نواخت و منتشر کرد. همچنین وی در روزهای ۶ تا ۹ آذر ۱۳۸۶ به‌عنوان سرپرست گروه عارف کنسرتی در تهران برگزار کرد که حمیدرضا نوربخش به‌ عنوان خواننده در آن شرکت داشت.
از آثار مشکاتیان، کتاب‌ های فراوانی منتشر شده ‌است. از این کتاب ‌ها می ‌توان به اثر های بیست قطعه برای سنتور، گل آئین، گل آوا، سُل آیین، مجموعه تصانیف، بیداد، لاله بهار، و مجموعه کتاب‌ های شعر بی ‌واژه اشاره نمود.

سبک نوازندگی و آهنگ ‌سازی

قطعات پرویز مشکاتیان به چند الگوی ساختاری تقسیم می ‌شوند که عبارتند از: پیش ‌درآمد، چهارمضراب، ضربی، چند مضراب، مضراب ‌پرانی، رنگ، تصنیف، ترانه و آثار تنظیم‌ شدهٔ تلفیقی برای گروه بزرگ سازهای ایرانی و جهانی.
نکتهٔ مهمی که در اکثر تصانیف پرویز مشکاتیان دیده می ‌شود، انتخاب شعر مناسب با دستگاه مورد نظر است. وی همچنین به مرکب نوازی (مدولاسیون)، که یک اصل مهم و فنی در موسیقی است، بسیار بها می‌ داد. چهار مضراب‌ های ساخته مشکاتیان سرشار از ملودی ‌های متنوع است. سرعت در نوازندگی و در عین حال دقت بالا به طوری‌ که همهٔ نت‌ ها، شفاف و واضح اجرا شوند نیز از خصوصیات نوازندگی او بود.تک کارت
حسام‌الدین سراج می‌ گوید: «پرویز مشکاتیان تجربهٔ پیشینیان خود را با نوآوری و خلاقیتی که در وجودش بود به هم پیوند زد. او آثاری ساخته که پیچیده ‌تر از شیوه ‌های قبلی و به موازات آن دارای حال هستند، یعنی جنبهٔ حال و تعمقی را که در موسیقی ایرانی وجود دارد با تکنیک نوازندگی سنتور با هم جمع کرده‌ است. اما عاملی که پرویز مشکاتیان را از هم‌ ترازان او متمایز می‌ کند یا بهتر بگوییم او را به‌ عنوان یک نوازنده و آهنگ ‌ساز شاخص مطرح می ‌کند، عامل ارتباط هنر با مسائل اجتماعی است. او راجع به اثر چه با کلام چه بی‌ کلام فکر می‌کرد و روی اثرش به‌ خوبی کار می‌ کرد و در واقع اثر خود را به ‌صورت قوی و بی‌ نقص آماده و عرضه می‌کرد به ‌طوری که هم شنونده تحت تأثیر کار او قرار می ‌گرفت و هم اهل فن کار او را با علاقه دنبال می ‌کردند.»

در مورد دیگر بزرگان نیشابور بخوانید:

استاد شفیعی کدکنی

پرفسور حسین صادقی

پهلوان یعقوبعلی شورورزی


کیوان ساکت در مصاحبه ‌ای گفته ‌است: «مشکاتیان همواره به نوازندگی قوی و قدرت ریتم تأکید داشت. وی پیشینهٔ تاریخی و فرهنگی ایران را می‌ شناخت و می ‌توان گفت بازی‌ های ریتمیک بعد از صبا متعلق به زنده یاد مشکاتیان بود.» ساکت معتقد است که مشکاتیان، بیش از دو دهه یکه ‌تاز سنتور نوازی و تصنیف ‌سازی معاصر بوده ‌است. او آلبوم‌ های بیداد، نوا، دستان و آستان جانان را که با همکاری شجریان بوده‌ است از جاودانه ‌ترین آثار مشکاتیان می ‌داند.

درگذشت

پرویز مشکاتیان در تاریخ ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸ در منزلش در تهران و در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی درگذشت. پیکر او صبح پنجشنبه ۲ مهر ۱۳۸۸ از مقابل تالار وحدت تشییع شد. در مراسم تشییع پیکر او او نمایندهٔ وزیر ارشاد نیز سخنرانی کرد که با مخالفت حضار روبه‌ رو شد؛ در طی سخنرانی وی حاضران سوت و کف می ‌زدند تا مانع سخنرانی نمایندهٔ وزیر ارشاد شوند. همایون شجریان در این مراسم تصنیف قاصدک از ساخته ‌های پرویز مشکاتیان را اجرا کرد.

داریوش پیرنیاکان سخنگوی خانهٔ موسیقی و نوازندهٔ تار و سه ‌تار گفت: «امروز سخن مشکاتیان را دربارهٔ خودش تکرار می‌ کنیم: مرگ او در اعو جاج هنر نه یک اتفاق غم ‌انگیز، بلکه یک فاجعه بود.» محمدرضا درویشی آهنگ ‌ساز، پژوهشگر موسیقی و مؤلف دایرهالمعارف سازهای ایران نیز گفت: «در بزرگی پرویز مشکاتیان شکی نیست و ما امروز به ‌جای تعریف و توصیف او باید سؤالات جامعهٔ موسیقی را دربارهٔ کم ‌توجهی به بزرگانی چون مشکاتیان و فرهنگ و موسیقی ایران‌ زمین مطرح کنیم.» آیین مشکاتیان، پسر پرویز مشکاتیان، نیز در سخنان خود تنها از حاضران خواست پیکر پدرش را در آرامش و سکوت همراهی کنند. تک کارت
همچنین مراسم تشییع پیکر پرویز مشکاتیان در روز ۴ مهر در زادگاهش نیشابور، از مقابل ادارهٔ فرهنگ و ارشاد و با حضور جمعیتی نزدیک به ۱۵ هزار نفر برگزار گردید. در این مراسم که هنرمندانی همچون حسین علیزاده، محمدرضا درویشی، همایون شجریان، کیوان ساکت، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان، محمدرضا رستمیان، شروین مهاجر و پژمان طاهری حضور داشتند، گروهی از دانشجویان دانشکدهٔ هنر نیشابور به ‌نشانهٔ عزا تعدادی از سازهای خود را کفن ‌پوش کرده بودند. گروه موزیک شهر نیشابور در طول مراسم تشییع مارش عزا اجرا می‌ کرد. پیکر پرویز مشکاتیان پس از مراسم تشییع و خواندن نماز در مسجد جامع نیشابور، در محوطهٔ بیرونی باغ عطار و در جوار مقبرهٔ عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.

مقبره ی پرویز مشکاتیان

مقبره ی مشکاتیان در شهرستان نیشابور در نزدیکی مقبره ی خیام و عطار و در کنار مقبره ی پهلوان شورورزی قرار دارد متاسفانه رسیدگی به مقبره ی بزرگان در شهرستان به خوبی صورت نمی گیرید و مقبره ای در شان این استاد ساخته نشده است و فقط مجسمه ای سنگی و همینطور مزار این استاد در این محل قرار دارد. جهت رسیدن به آرامگاه استاد مشکاتیان شما باید به سمت مقبره ی عطار حرکت کنید و پس از رسیدن به دوربرگردان بعد از مقبره دور بزنید و از اولین خروجی سمت راست خود (پیش از آرامگاه عطار و کمال الملک) خارج شوید و در سمت راست جاده مقابل عکاسخانه ی کمال الملک مکان های یادبودی که برای استاد پرویز مشکاتیان، پهلوان شورورزی و دکتر ندوشن ساخته شده است قابل مشاهده است.

۴.۵/۵ - (۸ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *